Różne metody antykoncepcji zmieniają się wraz z rozwojem nauki, wiedzy, postępem technologicznym a także pojawieniem się nowych materiałów wykorzystywanych do ich produkcji. Obecnie dostępnych jest wiele skutecznych metod antykoncepcji, które stanowią ochronę nie tylko przed nieplanowaną ciążą, ale również przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Każda z nich ma swoje wady i zalety żadna jednak nie daje stuprocentowej ochrony przed nieplanowaną ciążą.
WHO / Światowa Organizacja Zdrowia określa skuteczność metod antykoncepcji w procentach, tzn. im wyższa wartość procentowa konkretnej metody, tym wyższa jej skuteczność. wartości podane przed ukośnikiem oznaczają skuteczność przy idealnym stosowaniu, po ukośniku oznaczają skuteczność przy typowym użyciu, który zakłada błąd ludzki:
• hormonalny implant antykoncepcyjny jednoskładnikowy: 99,95%/99,95%
• wazektomia: 99,9%/99,85%
• wkładka domaciczna (spirala): 99,8%/99,8%
• tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe: 99,7%/ok. 91%
• plastry antykoncepcyjne dwuskładnikowe: 99,7%/ok. 91%
• pierścienie dopochwowe (ringi antykoncepcyjne): 99,7%/ok. 91%
• metoda objawowo termiczna: 99,36%/ok. 76%
• podwiązanie jajowodów: 99,5%/99,5%
• tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe: 99,5%/ok. 91%
• prezerwatywa męska: 98%/82%
• stosunek przerywany: 96%/78%
• kapturek (diafragma): 94%/88
• gąbki dopochwowe nasączone środkami plemnikobójczymi: 80-91%/76-88%
• środki plemnikobójcze: 82%/72%.
(Dane za „Contraception Journal”)
Istnieje ogólnie przyjęty podział metod antykoncepcyjnych na naturalne, mechaniczne, trwałe, hormonalne, długoterminowe oraz awaryjne.
Metody naturalne
Metody naturalne polegają na rezygnacji ze współżycia w dniach cyklu potencjalnie płodnych, czyli tzw. czasowa abstynencja seksualna. Są przede wszystkim skuteczne u kobiet, które miesiączkują regularnie. Obecnie najskuteczniejszą powszechnie dostępną metodą naturalnej antykoncepcji abstynencyjnej jest korzystanie z komputerów cyklu takich jak Baby-Comp, Lady-Comp, Pearly Mini. Działanie monitorów cyklu opiera się na pomiarze temperatury ciała, którego dokonuje się codziennie rano. Komputer wykorzystując specjalny algorytm, analizuje odczyt i wskazuje w jakiej części fazy menstruacyjnej aktualnie się znajduje się kobieta: płodnej czy niepłodnej. Do zalet komputerów cyklu należy przyjazność dla naszego zdrowia i dla środowiska. Do największych należy wysoka cena, gdyż za urządzenie trzeba zapłacić ok. 2000–2500 zł w wersji standardowej lub ok. 1200–1300 zł w wersji mini.
Metody mechaniczne
Antykoncepcja mechaniczna tworzy barierę, która uniemożliwia plemnikom dotarcie do jamy macicy. Wśród powszechnie znanych metod antykoncepcji mechanicznej wymienia się;
• prezerwatywę męską
• prezerwatywę damską
• kapturek naszyjkowy
• kapturek dopochwowy / błona dopochwowa / diafragma
• wkładka domaciczna niehormonalna / spirala antykoncepcyjna
• gąbkę dopochwową
Większość mechanicznych metod jest jednorazowego użytku, a ich największą zaletą jest to, że dzięki wytworzeniu bariery w postaci np. lateksu zmniejszają ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, nie wpływają na układ hormonalny organizmu oraz znajdują zastosowanie u kobiet w czasie laktacji.
Na szczególną uwagę w tej grupie zasługuje spirala antykoncepcyjna, inaczej zwana niehormonalną wkładką domaciczną, która wykonana jest z elastycznego plastiku, dostosowującego się kształtem do macicy.
Obecny w jej składzie cynk, miedź lub srebro ma szkodliwy efekt na żywotność i ruchliwość plemników oraz zmienia pH śluzu szyjki macicy, co skutecznie uniemożliwia zapłodnienie komórki jajowej. Wkładkę umieszcza się w jamie macicy dokładnie w ten sam sposób jak wkładki hormonalne. Skuteczność jest bardzo wysoka. Czas działania może wynosić do 10 lat, jednakże wkładkom miedziowym mogą towarzyszyć charakterystyczne działania niepożądane w postaci obfitych krwawień miesiączkowych.
Metody chirurgiczne / trwałe
Metody chirurgiczne jak podwiązanie i przecięcie jajowodów metodą laparoskopową oraz założenie specjalnych sprężynek powodujących trwałą niedrożność jajowodów metodą histeroskopową są niezwykle skuteczne, ale nieodwracalne. Do metod chirurgicznych stosowanych u mężczyzn należy wazektomia, czyli podwiązanie i przecięcie nasieniowodów. Zgodnie z obowiązującym prawem w Polsce nie można stosować metod powodujących trwałą bezpłodność.
Metody hormonalne
Antykoncepcja hormonalna to jedna z najpopularniejszych i najbardziej skutecznych metod antykoncepcyjnych. Działa w oparciu o wiedzę na temat kobiecego układu hormonalnego hamując owulację, zmniejszając grubość endometrium i wpływając na właściwości śluzu szyjkowego.
Odpowiednio dobrane dawki syntetycznych hormonów płciowych, przyjmowane w postaci tabletek, plastrów, zastrzyków lub krążków, regulują działanie organizmu kobiety i stawiają mechaniczną barierę plemnikom.
leki dwuskładnikowe
o tabletki jednofazowe
o tabletki wielofazowe
o plastry antykoncepcyjne
o ringi antykoncepcyjne
leki jednoskładnikowe
o tabletki gestagenne zwane minipigułką
o wkładki wewnątrzmaciczne hormonalne
o implanty podskórne jednoskładnikowe
o wstrzyknięcia domięśniowe
Doustne tabletki antykoncepcyjne
Tabletki antykoncepcyjne dzielimy na jednoskładnikowe czyli minipigułkę, gdzie jedynym składnikiem jest gestagen, lub dwuskładnikowe gdzie lek jest złożony z gestagenu i estrogenów naturalnych lub częściej syntetycznych. Określenie jednofazowe oznacza, że oba składniki we wszystkich tabletkach w opakowaniu są w tej samej dawce. Przy wielofazowych skład poszczególnych tabletek się zmienia, zależnie od momentu w którym mają być zastosowane. Ich działanie opera się na antygonadotropowym działaniu gestagenu, czyli na hamowaniu owulacji. Ze względu na różne działanie stosowanych gestagenów wiedza na ich temat jest niezbędna do prawidłowego doboru leku dla danej pacjentki. Idealny dobór leku często wymaga wypróbowania dwóch lub trzech preparatów.
Wkładki wewnątrzmaciczne hormonalne
Wkładki domaciczne umieszcza się w jamie macicy w czasie krwawienia miesiączkowego. Zakłada się ją na maksymalny okres czasu do 5 lat. Wkładki uznaje się za najskuteczniejsze środki antykoncepcyjne ze względu na brak ryzyka błędów w stosowaniu. W konstrukcji wkładki znajduje się zbiornik uwalniający równomiernie niewielką ilość hormonów. Zależnie od typu wkładki ich główny mechanizm działania jest skoncentrowany na wpływie na śluz szyjkowy i endometrium lub również mogą hamować owulację.
Wstrzyknięcia domięśniowe
W Polsce zarejestrowany jest preparat Depo-Provera do wstrzyknięć domięśniowych. Jednorazowe zastosowanie działa ochronnie przez 3 miesiące, jakkolwiek w szczególnych przypadkach okres zatrzymania płodności może być znacznie dłuższy i trudny do przewidzenia.
Implant podskórny
W Polsce jest dostępny jeden preparat w formie implantu Implanon NXT. Wstrzykuje się go do tkanki podskórnej przedramienia w znieczuleniu miejscowym, dzięki czemu podanie jest całkowicie bezbolesne. Czas działania preparatu wynosi 3 lata. Działanie leku opiera się głównie na hamowaniu owulacji.
Metody awaryjne
Antykoncepcja awaryjna, nazywana często „tabletką dzień po”, jest najbardziej kontrowersyjną metodą antykoncepcyjną. Stosowana jest po niezabezpieczonym stosunku seksualnym (lub w sytuacji, gdy nie zastosowano żadnych innych metod antykoncepcji) oraz w przypadku pęknięcia prezerwatywy.
Antykoncepcja awaryjna może być przyjęta (w zależności od składu) do 72 lub do 120 godzin po niezabezpieczonym stosunku.Ich działanie jest proste: zawarte w nich składniki hamują owulację i uniemożliwiają zapłodnienie komórki jajowej.
Wbrew niektórym opiniom – antykoncepcja awaryjna nie jest środkiem wczesnoporonnym (WHO uznaje, że ciążą zaczyna się w momencie zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej w macicy), a uniemożliwia dojście do zapłodnienia. Zgodnie ze zmianami w polskim prawie – od 2017 roku ta forma antykoncepcji jest również dostępna wyłącznie na receptę.
Nowoczesne metody antykoncepcji to sposoby, które minimalizują wiele skutków ubocznych jakich można było spodziewać się po preparatach starszego typu, takie jak mdłości, spadek libido, migreny, przyrost wagi czy bardzo zmienne nastroje. Wiele z nich nie wymaga już codziennego przyjmowania czy aplikowania a niektóre zakładane są raz na parę lat. Oczywiście warto pamiętać, że antykoncepcja hormonalna w Polsce wypisywana jest jedynie na receptę przez lekarza ginekologa.
Źródła
https://swiatlekarza.pl/nowoczesna-antykoncepcja/
https://dimedic.eu/
https://www.clinicare.pl/
https://www.medme.pl/
