Zakażenie układu moczowego (ZUM) to infekcja wywołana głównie przez bakterie (w 90% przez pałeczki okrężnicy Escherichia coli, w pozostałych przypadkach są to bakterie z rodzaju Klebsiella, Proteus, Staphylococcus czy Enterococcus), rzadziej przez wirusy, grzyby czy chlamydie. Dolegliwość ta znacznie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn, co wynika z budowy anatomicznej - u kobiet cewka moczowa sąsiaduje z ujściem pochwy i odbytnicy, co ułatwia przemieszczanie się bakterii. U mężczyzn wzrost zakażeń obserwuje się w podeszłym wieku, co spowodowane jest utrudnionym oddawaniem moczu przez powiększoną prostatę.
ZUM głównie obejmuje dolne partie układu moczowego - pęcherz i/lub cewkę, jednak w wyniku przemieszczenia się bakterii do górnych dróg moczowych może dojść do ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek.
Czynniki sprzyjające rozwojowi ZUM:
- stosunek seksualny - ułatwia przemieszczanie się bakterii
- ciąża - zmiany hormonalne zmniejszają napięcie mięśniówki pęcherza moczowego i moczowodów, co powoduje zastój moczu w pęcherzu oraz cofanie się moczu do moczowodów, a także ucisk powiększającej się macicy na moczowody
- brak całkowitego opróżniania pęcherza
- kamica układu moczowego - bakterie namnażają się na powierzchni kamieni nerkowych, dodatkowo drażnią one błonę śluzową, co przyczynia się do powstawania stanu zapalnego
- klimakterium - po menopauzie dochodzi do obniżenia pęcherza moczowego i tym samym skrócenie cewki moczowej, a to przyspiesza drogę bakterii z cewki do pęcherza moczowego
- cukrzyca - glukoza obecna w moczu jest idealną pożywką dla bakterii
- obniżona odporność organizmu
- korzystanie z publicznych toalet
Zapalenie górnych dróg moczowych charakteryzuje się ostrym początkiem i szybkim postępem objawów, do których można zaliczyć:
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu
- uczucie ciągłego parcia na mocz i niepełnego opróżnienia pęcherza
- częstomocz
- krwiomocz
- ból w dolnej części brzucha
LECZENIE ZUM
Najczęściej stosowanym lekiem OTC w terapii zakażenia dolnych dróg moczowych jest furazdyna, zwana również furaginą. Furazdyna jest substancją bakteriostatyczną dostępną w dawce 50 mg oraz 100 mg. Działa już po 2 godzinach od zażycia.
Lek można stosować u dzieci w wieku od 2 do 14 lat w dawce 5-7 mg/kg masy ciała w dwóch dawkach podzielonych na dobę przez okres 7-10 dni. U osób powyżej 15 roku życia leczenie furazdyną powinno trwać również 7-10 dni. W ciągu pierwszego dnia infekcji należy przyjmować 4 tabletki po 100 mg, przez resztę dni 3 tabletki po 100 mg o stałych porach. Posiłek białkowy zwiększa wchłanianie leku z przewodu pokarmowego, dlatego warto łączyć go np. z mięsem, strączkami, nabiałem. Należy zachować odstęp przy stosowaniu środków zakwaszających mocz (witamina C, sok z żurawiny), gdyż w kwaśnym środowisku furazydyna ulega resorpcji zwrotnej, kumuluje się w tkankach i zwiększa się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych takich jak bóle głowy, nudności, uszkodzenie nerwów, a u osób starszych również zwłóknienie płuc czy rozsiane śródmiąższowe zapalenie płuc, a także nie łączyć jej razem ze środkami zobojętniającymi kwas żołądkowy (minimalny odstęp to 2 godziny), ponieważ zmniejszają jej wchłanialność.
Furaginy nie zaleca się stosować u pacjentów z uszkodzonymi nerwami obwodowymi (polineuropatią), z niedoborami witamin z grupy B, stosujących terapię fluorochinolonów oraz w pierwszym trymestrze ciąży, ciąży donoszonej oraz okresie porodowym.
W leczeniu wspomagających ZUM można stosować:
- metenaminę i salicylan fenylu, które wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe
- leki działająco moczopędnie oraz odkażające drogi moczowe
W skład preparatów moczopędnych wchodzą wyciągi z ziół takich jak: liście borówki brusznicy (Vitis ideae folium), liście brzozy (Betulae folium), korzeń pietruszki (Petroselini radix), liść mącznicy lekarskiej (Uvae ursi folium), ziele nawłoci (Solidagnis herba), ziele skrzypu (Equiseti herba), ziele pokrzywy (Urticae folium), korzeń mniszka (Taraxaci radix), ziele krwawnika (Millefolii herba), kłącze perzu (Agropyri rhizoma), nasiona kozieradki (Trigonellae foenugracei radix) oraz korzeń lubczyku (Levistici radix).
PROFILAKTYKA ZUM
Aby zapobiegać nawrotom infekcji zaleca się:
- zwiększenie ilości spożywanych płynów do 2500 ml dziennie w regularnych odstępach, a tym samym regularne oddawanie moczu, które ułatwia usuwanie bakterii z dróg moczowych
- stosowanie roślinnych leków moczopędnych, które dodatkowo wykazują działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne
- stosowanie preparatów na bazie żurawiny, które zmniejszają przyleganie bakterii do dróg moczowych, a to ułatwia ich wydalanie
- dbać o prawidłową higienę okolic intymnych - używać środków do higieny intymnej pozbawionej środków zapachowych oraz alergizujących, nosić bawełnianą, przewiewną bieliznę, podczas okresu często zmieniać podpaski, tampony, kubeczek menstruacyjny, wkładki higieniczne
- nawodnienie przed stosunkiem, a także opróżnienie pęcherza i mycie okolic intymnych po zakończonym stosunku, aby zminimalizować wniknięcie bakterii do dolnych dróg moczowych
- w przypadku stosowania antykoncepcji hormonalnej warto stosować środki nawilżające pochwę na bazie kwasu hialuronowego oraz kwasu mlekowego, a także probiotyki zawierające bakterie Lactobacillus rhamnosus, które zapewniają odpowiednie pH i ograniczają rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów
- całkowicie opróżniać pęcherz moczowy
W przypadku leczenia nawracających ZUM u pacjentek z osłabionymi naturalnymi mechanizmami odpornościowymi stosuje się preparaty immunostymulujące, zawierające liofilizowany lizat bakterii E.Coli. Preparat ten działa poprzez wzmożone wytwarzanie przeciwciał przeciwko określonym szczepom E.Coli, a także pobudza naturalne procesy obronne organizmu. Preparat jest przepisywany przez lekarza na receptę.
