Pierwotne zmiany skórne – rodzaje
Pierwotne zmiany skórne u osób dorosłych to:
- plama,
- bąbel,
- grudka,
- krosta,
- guz i guzek,
- pęcherz i pęcherzyk.
Plama to częsta zmiana skórna, która charakteryzuje się przede wszystkim zmianą zabarwienia skóry – od sinej do czerwonej lub brunatnej. Nie wystaje ponad jej powierzchnię i nie jest wyczuwalna pod wpływem dotyku. Typowym przykładem plam są piegi. Inne zmiany skórne w formie plam to m.in. znamiona, ostuda i plamy o typie kawy z mlekiem. Powstają one na skutek zwiększonej produkcji melaniny lub jej nierównomiernego rozkładu na ciele. Plamy są wykwitami, które mogą pojawić się na skutek rozwoju stanu zapalnego i związanego z nim przekrwienia. Ten rodzaj zmian skórnych pojawia się np. przy różyczce lub odrze. U niektórych osób, pod wpływem silnego stresu, dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i nadmiernego ukrwienia określonej okolicy ciała. Jest to tzw. rumień emocjonalny, który również jest zaliczany do omawianej zmiany skórnej. Plamami są też naczyniaki i pajączki na skórze.
Bąbel jest wykwitem skórnym, który znacznie odstaje od powierzchni skóry i wyraźnie odgranicza się od otoczenia. Przykładem są bąble pojawiające się na skutek oparzenia pokrzywą. Szybko powstają i ustępują samoistnie w przeciągu kilkunastu godzin, nie pozostawiając po sobie żadnych śladów. Grudka to kolejna zmiana skórna, uniesiona powyżej powierzchni skóry i mająca wyraźne brzegi. Grudki mogą pojawiać się przy atopowym zapaleniu skóry i łuszczycy. Brodawki również zaliczane są do tego rodzaju wykwitów na skórze.
Krosta jest wypełniona ropną treścią. Wystaje nieco ponad powierzchnię skóry. Krosty pojawiają się często u pacjentów, zmagających się z trądzikiem pospolitym. Jest to zmiana skórna, która może rozwinąć się też z nadkażenia bakteryjnego pęcherzy.
Guzki pojawiają się w wyniku zmian zachodzących w skórze właściwej. Nieco odstają od skóry i są wyraźnie odgraniczone od otoczenia. Ich średnica nie przekracza 1 cm. Jeśli zmiana skórna zajmuje większy obszar, mówimy o guzie. Ustępowanie obu tych wykwitów wiąże się najczęściej z powstaniem blizny. Różne zmiany nowotworowe mają właśnie postać guzów i guzków. Opisywane zmiany skórne są też charakterystyczne dla gruźlicy.
Kolejną zmiana skórną u dorosłych są pęcherze. Wypełnia je płyn. Najczęściej powstają na skutek rozwarstwienia skóry. W przeciwieństwie do guzów, pęcherze ustępują bez tworzenia blizny. Jeśli ta zmiana skórna ma średnicę powyżej 1 cm, określana jest jako pęcherz. Jeśli natomiast ma poniżej 1 cm, jest to pęcherzyk. Wykwity na skórze w formie pęcherzy i pęcherzyków powstają przy opryszczce, a także pęcherzycy – przewlekłej chorobie, przy której opisywane zmiany skórne rozwijają się zarówno w obrębie skóry, jak i błon śluzowych.
Wtórne zmiany skórne – rodzaje
Wtórne zmiany skórne, określane fachowo jako wtórne wykwity to:
- strup,
- łuska,
- blaszka,
- owrzodzenie,
- pęknięcie,
- rozpadlina,
- blizna.
Strupy pojawiają się w wyniku zasychania płynnej treści na powierzchni skóry lub błon śluzowych. Mogą powstać na skutek przyschnięcia treści wypełniającej pęcherze przy opryszczce wargowej. Niektóre strupy pozostawiają po sobie blizny. Łuski są charakterystyczną zmianą skórną przy łuszczycy. Powstają przez nadmierne lub nieprawidłowe rogowacenie naskórka. Łuski pojawiają się też przy łupieżu owłosionej skóry głowy. Kolejną zmianą skórną u dorosłych, która uwidacznia się u pacjentów z łuszczycą są blaszki. Formują się one przez łączenie się ze sobą pojedynczych zmian na skórze.
Owrzodzenia to głębsze zmiany skórne, które sięgają aż do skóry właściwej. Powstają często z wykwitów pierwotnych, takich jak krosty, guzy i guzki. Ich przyczyną mogą być też odleżyny, zmiany naczyniowe, a także uszkodzenia skóry w wyniku zadziałania czynników fizycznych, np. bardzo wysokiej lub niskiej temperatury. Owrzodzenia to trudne do leczenia zmiany skórne, które najczęściej po terapii pozostawiają na skórze widoczną bliznę.
Do powstawania blizn prowadzą też inne wtórne zmiany skórne – pęknięcia. Zazwyczaj są one ubytkami naskórka i powstają w miejscach, które są w szczególny sposób narażone na nadmierne rozciąganie. Mogą być wynikiem intensywnego rogowacenia skóry na dłoniach lub stopach. Te zmiany skórne pojawiają się też u części pacjentów z grzybicą, zlokalizowaną między palcami stóp. Głębsze ubytki to rozpadliny. Sięgają one aż do skóry właściwej, przez co są bardziej podatne na rozwój nadkażenia bakteryjnego.
Blizna to zmiana skórna, która może powstać w wyniku gojenia się różnych rodzajów wykwitów. Jest to tkanka włóknista, zastępująca miejsce uszkodzonych komórek skóry właściwej. Blizny powstają m.in. po zabiegach operacyjnych i po poparzeniu.
Różnorodność zmian skórnych u osób dorosłych jest na tyle duża, że czasem ich prawidłowe rozróżnienie może sprawiać problem. Właściwe rozpoznanie wykwitów, a także zidentyfikowanie innych objawów, wykraczających poza zmiany na skórze, znacznie ułatwia znalezienie ich przyczyny i rozpoczęcie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych lub leczenia.
Bibliografia:
Papa C.M., Skin. In: Walker HK, Hall WD, Hurst JW, editors. Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations, 3rd edition, Boston: Butterworths; 1990, Chapter 105, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK208/
