Ostre zapalenie ucha to jedna z najczęstszych infekcji dotyczących niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym. Które dzieci są najbardziej narażone na jej wystąpienie? Jak skutecznie leczyć zapalenie ucha u niemowląt?
Zapalenie ucha u dziecka – przyczyny
Stan zapalny może rozwinąć się zarówno w uchu zewnętrznym, jak i uchu środkowym lub wewnętrznym. Zdecydowanie najczęściej, dochodzi jednak do rozwoju zapalenia w uchu środkowym. Schorzenie to występuje u większości dzieci poniżej 3-ego roku życia. Główne przyczyny wysokiej zapadalności na zapalenie ucha wśród dzieci to:
- dopiero rozwijający się układ odpornościowy,
- krótka, ułożona poziomo trąbka słuchowa, ułatwiająca rozwój infekcji.
Zapalenie ucha u dziecka może być powodowane przez wirusy lub bakterie. Najczęściej są to infekcje mieszane: wirusowo-bakteryjne. Które maluchy są najbardziej narażone na zapalenie ucha? Przede wszystkim te, które nie ukończyły jeszcze 2-ego roku życia. Szczyt zachorowań przypada na okres między 6. a 12. miesiącem życia. Czynnikiem ryzyka jest też niekarmienie piersią lub karmienie przez krótki okres czasu (poniżej 3-ech miesięcy). Dzieci uczęszczające do żłobka lub przedszkola narażone są w większym stopniu na infekcje górnych dróg oddechowych, a tym samym na zapalenie ucha. Maluchy korzystające przez długi czas ze smoczków (powyżej 2 lat) również znajdują się w grupie ryzyka. Podobnie dzieci z wadami wrodzonymi twarzoczaszki, przerostem migdałka gardłowego lub skrzywieniem przegrody nosowej. Inne czynniki, zwiększające ryzyko zachorowania na zapalenie ucha to ekspozycja na dym papierosowy, który paraliżuje prawidłową pracę rzęsek na długi czas i predyspozycje genetyczne.
Zapalenie ucha u dziecka objawy
Zapalenie ucha u dzieci jest najczęściej następstwem infekcji wirusowej, toczącej się w górnych drogach oddechowych. Patogeny przemieszczają się z nosogardzieli przez trąbkę słuchową do ucha środkowego. Rozwój stanu zapalnego i gromadzenie się wydzieliny w uchu środkowym stwarza dogodne warunki do namnażania się bakterii. Występujące przy zapaleniu ucha objawy to:
- silny ból ucha, często pulsujący, który nasila się w porze nocnej,
- zaburzenia słuchu,
- szumy uszne, które zgłaszane są przez starsze dzieci,
- rozdrażnienie, płaczliwość, niepokój,
- pogorszenie apetytu,
- gorączka.
Objawy zapalenia ucha u niemowląt nie są specyficzne. Opiekunom może być trudno odnaleźć przyczynę złego samopoczucia malucha. Najmłodsze dzieci są zwykle niespokojne i płaczliwe. Mogą pocierać bolące ucho i przerywać ssanie butelki lub piersi z płaczem. U niemowląt częściej pojawia się gorączka, która może być dość wysoka. Maluchy nie śpią najlepiej i częściej wybudzają się w nocy. Dla tej grupy pacjentów typowe są też dolegliwości jelitowo-żołądkowe, takie jak wymioty i biegunka. Zapalenie ucha u dzieci starszych jest łatwiejsze do zdiagnozowania. Kilkuletnie dzieci potrafią same wystarczająco dobrze opisać odczuwane objawy. Jako że zapalenie ucha u dzieci pojawia się często w wyniku rozwoju infekcji nosogardzieli, u wielu chorych występuje też katar i kaszel. U 2-10% dzieci z zapaleniem ucha dochodzi do samoistnego pęknięcia błony bębenkowej. Można wówczas zauważyć wydobywającą się z kanału słuchowego ropną wydzielinę. Perforacja błony bębenkowej jest najczęściej poprzedzona bardzo silnym, trudnym do opanowania bólem, który mija po pęknięciu błony.
Co na zapalenie ucha u dziecka?
Leczenie zapalenia ucha u dziecka polega przede wszystkim na podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Takie postępowanie jest zalecane niezależnie od tego, czy infekcja ma pochodzenie wirusowe, bakteryjne, czy też mieszane. Warto pamiętać, że przy zapaleniu ucha, ból i gorączka ustępują samoistnie u 2 na 3 pacjentów w przeciągu 24 godzin. Jednak u dzieci młodszych, poniżej 3-ego roku życia, samoistna poprawa stanu zdrowia zdarza się rzadziej. Zastosowanie leków na ból i gorączkę znacząco poprawia samopoczucie dziecka. W pierwszej kolejności zaleca się zastosowanie ibuprofenu. Jest to substancja, która poza działaniem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, wykazuje też właściwości przeciwzapalne. Leki z ibuprofenem to m.in. Ibufen Forte, Ibum Forte i Nurofen dla dzieci. Podaje się je w dawce jednorazowej 10 mg/kg masy ciała co 4-6 godzin. Nie należy przekraczać łącznej dawki dobowej 40 mg/kg.
Lekiem drugiego wyboru na zapalenie ucha u dziecka jest paracetamol. Zaleca się jego użycie u pacjentów, u których ibuprofen nie przynosi oczekiwanych efektów lub jest przeciwwskazany. Preparaty zawierające paracetamol, przeznaczone dla dzieci to np. Apap Forte, Pedicetamol i Panadol dla dzieci. Paracetamol należy podawać w ilości 12-15 mg/kg masy ciała co 4-6 godzin. Maksymalna dawka na dobę to 90 mg/kg.
U części pacjentów, konieczne jest leczenie zapalenia ucha u dziecka antybiotykiem. Tylko lekarz, na podstawie przeprowadzonego badania i wywiadu może podjąć decyzję o wprowadzeniu do terapii antybiotyku. Lek ten przyspiesza pozbycie się bakterii z ucha środkowego, wpływa na szybsze ustąpienie odczuwanych dolegliwości i chroni przed rozwojem powikłań. Mimo zastosowania antybiotyku, nadal zaleca się sięgnięcie po leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, które szybko poprawią komfort pacjenta.
Zapalenie ucha u dziecka – kiedy udać się do lekarza?
Podejrzewając zapalenie ucha u dziecka, zawsze wskazana jest konsultacja z lekarzem. Bez przeprowadzenia badania otoskopowego, nie można ocenić stanu błony bębenkowej i zdiagnozować zapalenia ucha. U niemowląt, choroba ta jest na tyle niespecyficzna, że trudno może być ją odróżnić od innych infekcji, często występujących u najmłodszych.
Niektóre dzieci cierpią na zapalenie ucha nawet kilka razy w roku. W takich sytuacjach warto wyeliminować czynniki ryzyka, na które mamy wpływ i zadbać o odporność malucha. Przy pojawieniu się choroby należy możliwie szybko zastosować skuteczne leki na ból i gorączkę, które poprawią samopoczucie dziecka i złagodzą odczuwane przez nie dolegliwości. Odpowiednie leczenie zapalenia ucha przyspiesza powrót do zdrowia i chroni przed rozwojem powikłań.
Bibliografia:
Eckard S., Infekcje bakteryjne, MedPharm Polska, 2012, s. 45-56
Krawiec M., Pediatria I, PZWL, 2019, s. 1261-1266
Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A., Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, 2016
